Thương (Beloved) của Toni Morrison là một trong những tác phẩm văn chương mạnh mẽ và đau đớn nhất về ký ức nô lệ, thân phận con người và những vết thương không bao giờ biến mất dù thời gian đã trôi đi. Câu chuyện xoay quanh Sethe – một người phụ nữ da đen từng trốn thoát khỏi chế độ nô lệ – nhưng những ám ảnh của quá khứ vẫn đeo bám cô như bóng ma không thể xua tan. Morrison không chỉ kể một bi kịch cá nhân, mà còn mở ra cả một bức tranh rộng lớn về nỗi đau tập thể của những người từng bị tước mất tự do, thân phận, tên gọi và cả quyền được là con người.
Sethe sống cùng con gái Denver trong căn nhà số 124 – một nơi bị bao trùm bởi sự im lặng, trống trải và những hiện tượng kỳ dị. Ngôi nhà dường như bị ám bởi linh hồn của đứa con gái mà Sethe từng phải tự tay giết chết để không cho bọn chủ nô mang nó trở về địa ngục cũ. Quyết định ấy – một hành động “yêu đến tuyệt vọng” – đã trở thành khối đá đè lên cuộc đời của Sethe, khiến cô sống giữa ranh giới của lý trí và ám ảnh. Denver lớn lên trong căn nhà buồn ấy, vừa thương mẹ, vừa cô độc, vừa không hiểu nổi những điều bà cố che giấu.
Sự xuất hiện của Paul D – người đàn ông từng sống chung trại với Sethe – làm đảo lộn không khí u tối lâu nay. Anh gợi lại ký ức đau đớn nhưng cũng mở ra cơ hội cho Sethe nhìn thấy thế giới bên ngoài. Tuy nhiên, mọi thứ thay đổi hoàn toàn khi một cô gái lạ tên Beloved xuất hiện. Beloved có vẻ đẹp kỳ lạ, mang theo sự ngây thơ và u buồn khó hiểu, như thể cô không thuộc về thế giới thật. Sức hút của Beloved khiến Sethe bị cuốn vào, còn Denver lại nhìn thấy ở cô một mối đe dọa mơ hồ không thể gọi tên.
Dần dần, sự thật khủng khiếp hé lộ: Beloved chính là hiện thân của đứa con mà Sethe từng giết. Morrison xây dựng Beloved như một biểu tượng sống của ký ức – ký ức nặng nề đến mức nó trở lại thành hình, thành tiếng nói, thành lực hút làm suy kiệt mọi thứ chung quanh. Sethe bị Beloved chiếm trọn cả tâm hồn lẫn thể xác, như một sự trừng phạt, như một quá trình buộc Sethe phải đối diện toàn bộ tội lỗi, yêu thương, sợ hãi và tuyệt vọng của mình.
Toni Morrison đưa người đọc đi qua những tầng lớp cảm xúc sâu nhất của con người bị tước đoạt. Những đoạn hồi tưởng đan xen giúp ta hiểu sự tàn nhẫn vô hạn của chế độ nô lệ: đánh cướp con cái, biến đàn ông thành công cụ, biến phụ nữ thành đồ vật. Và giữa những tang thương ấy, những nhân vật vẫn cố giữ lấy nhân tính: lòng thương, sự bảo bọc, khát vọng được yêu, được sống như con người.
Thương là một bản bi ca dữ dội nhưng đầy nhân bản, nơi tình mẫu tử vừa thiêng liêng vừa tuyệt vọng, nơi ký ức trở thành bóng ma, nơi con người phải học cách nhìn lại nỗi đau để bước về phía trước. Đây là một tác phẩm sâu sắc, khốc liệt nhưng không thể thiếu với những ai yêu văn chương lớn.
