Trốn Thoát Tự Do của Erich Fromm là một tác phẩm triết học – xã hội học kinh điển, được xem như lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về cái giá của tự do trong thế giới hiện đại. Ra đời giữa những biến động của thế kỷ XX, cuốn sách không chỉ là một nghiên cứu tâm lý học xã hội sâu sắc về con người thời hậu phong kiến mà còn là tiếng nói đầy trăn trở về nỗi cô đơn, sợ hãi và tha hóa trong xã hội công nghiệp.
Erich Fromm, nhà tư tưởng gắn liền với “trường phái Frankfurt”, đã mở đầu tác phẩm bằng một nghịch lý: con người, sau hàng thế kỷ đấu tranh để thoát khỏi những ràng buộc của quyền lực và tôn giáo, lại trở nên hoang mang và cô lập hơn bao giờ hết. Khi không còn bị chi phối bởi những thế lực bên ngoài, họ phải đối diện với chính bản thân và gánh nặng của sự lựa chọn. Tự do, thay vì là niềm vui, đôi khi lại trở thành một gánh nặng tâm lý.
Từ đó, Fromm phân tích sâu ba cơ chế mà con người dùng để “trốn thoát tự do”: chủ nghĩa độc tài, sự hủy diệt, và sự phục tùng máy móc. Dưới góc nhìn phân tâm học, ông cho rằng khi không chịu nổi nỗi cô đơn và bất an của tự do, con người dễ tìm đến những hình thức ràng buộc mới – họ tôn thờ lãnh tụ, tuân phục tổ chức, hoặc đánh mất mình trong nhịp sống cơ giới của xã hội tiêu thụ. Những điều đó giúp họ cảm thấy “an toàn”, nhưng lại khiến họ xa rời bản chất người – xa rời tình yêu, sáng tạo và tự do thật sự.
Điều khiến Trốn Thoát Tự Do vượt khỏi khuôn khổ của một công trình học thuật là cách Fromm hòa quyện triết lý với nhân văn. Ông không bi quan về con người, mà tin rằng con người vẫn có thể đạt đến “tự do tích cực” – trạng thái mà cá nhân sống tự chủ, sáng tạo và yêu thương một cách có ý thức. Tự do, theo Fromm, không chỉ là thoát khỏi sự áp bức, mà là khả năng sống trọn vẹn trong sự gắn kết với tha nhân, trong tình yêu và trách nhiệm.
Với văn phong chặt chẽ, logic nhưng đầy cảm xúc, Trốn Thoát Tự Do là một tấm gương phản chiếu sâu sắc những mâu thuẫn muôn thuở của nhân loại. Nó khiến người đọc tự hỏi: ta có thật sự đang sống trong tự do, hay chỉ đang tìm cách chạy trốn nó bằng những ảo tưởng an toàn? Tác phẩm của Fromm vẫn giữ nguyên sức nặng sau gần một thế kỷ, bởi nó nói về một nỗi sợ rất hiện đại – nỗi sợ được là chính mình trong một thế giới đầy áp lực đồng hóa.
