Viết Dưới Ánh Đèn Dầu là một tập hồi ký – tùy bút chứa đựng tâm hồn mộc mạc, chân thành và sâu lắng của họa sĩ Bùi Xuân Phái, người được xem là biểu tượng của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Cuốn sách không chỉ kể lại hành trình sáng tạo đầy thăng trầm của một người nghệ sĩ tài hoa, mà còn tái hiện cả một giai đoạn văn hóa – xã hội Việt Nam với những chuyển biến dữ dội trong thế kỷ XX.
Giọng văn của Bùi Xuân Phái dung dị, gần gũi như chính phong cách tranh của ông. Mỗi trang viết là một khoảng lặng chan chứa ánh sáng yếu ớt của ngọn đèn dầu, nơi người nghệ sĩ vừa vẽ, vừa ngẫm nghĩ về nghệ thuật, về đời sống, về những nỗi vui buồn lặng lẽ. Dưới ánh sáng ấy, ông nhìn lại con đường mình đi qua: những năm tháng học tập hội họa trong hoàn cảnh khó khăn, những bức tranh bị từ chối, những triển lãm ít người biết tới, và cả những khoảnh khắc rực rỡ khi ông tìm được ngôn ngữ riêng của mình – thứ ngôn ngữ của phố cổ, của những mái ngói rêu phong, của con người Hà Nội bình dị mà sâu sắc.
Điều đáng quý ở Viết Dưới Ánh Đèn Dầu là sự hòa quyện giữa hội họa và văn chương. Bùi Xuân Phái không viết như một nhà văn chuyên nghiệp, mà như một họa sĩ dùng lời để vẽ. Ông khắc họa bằng chữ cái nhìn trầm tĩnh, tinh tế, nhiều suy tưởng về cái đẹp, về sự cô đơn của người sáng tạo, và về lòng trung thành với nghệ thuật thuần khiết. Cuốn sách còn phản ánh tinh thần tự do trong sáng tác – điều đã làm nên phong cách “Phái” độc nhất vô nhị trong mỹ thuật Việt Nam.
Bên cạnh những trang hồi ức, người đọc sẽ bắt gặp trong sách nhiều ghi chép ngắn gọn, đôi khi chỉ là một đoạn tản mạn về một góc phố, một người bạn, hay một cảm xúc thoáng qua. Chính sự giản dị đó lại khiến tác phẩm trở nên gần gũi và giàu sức lay động. Viết Dưới Ánh Đèn Dầu không chỉ là câu chuyện của một người nghệ sĩ, mà còn là lời tri ân dành cho ánh sáng – thứ ánh sáng nhỏ bé nhưng bền bỉ soi rọi con đường sáng tạo giữa những năm tháng đầy thử thách.
Một cuốn sách dành cho những ai yêu nghệ thuật, yêu Hà Nội, và muốn hiểu thêm về tâm hồn của người họa sĩ đã để lại dấu ấn bất diệt qua những “phố Phái” thấm đẫm tình người và nỗi nhớ.
