Vương Triều Trần (1226-1400) của Vũ Văn Quân là một công trình sử học sâu sắc, tái hiện trọn vẹn một trong những triều đại oai hùng và đặc sắc nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Giai đoạn trị vì của nhà Trần không chỉ nổi bật với ba lần đại thắng quân Nguyên – Mông, mà còn là thời kỳ phát triển rực rỡ của văn hóa, khoa học, tư tưởng và tổ chức nhà nước. Với cách tiếp cận hiện đại, Vũ Văn Quân mang đến cho độc giả một bức tranh toàn cảnh vừa chân thực, vừa thấm đượm tinh thần tự hào dân tộc.
Cuốn sách mở đầu bằng việc lý giải bối cảnh lịch sử đầu thế kỷ XIII, khi triều Lý suy yếu, xã hội rối ren, tạo điều kiện để họ Trần từng bước nắm giữ quyền lực và thiết lập vương triều mới năm 1226. Từ đó, tác giả dẫn dắt người đọc đi qua từng giai đoạn phát triển của triều Trần: thời kỳ củng cố ban đầu dưới Trần Thái Tông, thời cực thịnh dưới Trần Nhân Tông và Trần Anh Tông, cho đến giai đoạn suy yếu dần vào cuối thế kỷ XIV, khi quyền lực triều đình rơi vào tay quý tộc và nội chiến bùng nổ.
Vũ Văn Quân đặc biệt chú trọng đến vai trò của con người trong tiến trình lịch sử. Ông khắc họa hình ảnh những vị vua kiệt xuất như Trần Thái Tông – người đặt nền tảng cho sự ổn định quốc gia; Trần Thánh Tông – vị minh quân dung hòa trí tuệ và nhân nghĩa; và Trần Nhân Tông – vị vua – thiền sư đã dẫn dắt dân tộc vượt qua hai cuộc kháng chiến vĩ đại chống Nguyên – Mông. Bên cạnh đó là những nhân vật tiêu biểu như Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật – những anh hùng đã làm nên hào khí Đông A, biểu tượng cho tinh thần đoàn kết và ý chí bất khuất của Đại Việt.
Một điểm đặc sắc của Vương Triều Trần (1226-1400) là cách tác giả phân tích cơ chế quyền lực và tổ chức nhà nước. Ông cho thấy nhà Trần đã khéo léo xây dựng mô hình quân chủ tập quyền kết hợp với cơ chế “thân tộc trị quốc”, nhờ đó duy trì được sự ổn định nội bộ trong gần hai thế kỷ. Cùng với đó là những thành tựu nổi bật về kinh tế nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương mại và đặc biệt là sự phát triển của văn hóa – giáo dục, tiêu biểu qua các kỳ thi Nho học, sự ra đời của chữ Nôm và tư tưởng Phật giáo nhập thế.
Phần cuối của cuốn sách dành để lý giải nguyên nhân suy vong của triều Trần, khi nội bộ chia rẽ, tầng lớp quý tộc sa đọa, chính quyền mất khả năng kiểm soát đất nước, dẫn đến sự kiện Hồ Quý Ly tiếm ngôi năm 1400. Dưới ngòi bút của Vũ Văn Quân, sự suy tàn này không bị nhìn nhận như một kết cục đơn giản, mà như một tất yếu lịch sử sau giai đoạn phát triển rực rỡ kéo dài.
Vương Triều Trần (1226-1400) là sự kết hợp giữa tư duy sử học nghiêm cẩn và cảm xúc trân trọng quá khứ. Tác phẩm không chỉ giúp người đọc hiểu sâu hơn về một triều đại lớn, mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, niềm tin vào sức mạnh tinh thần của dân Đại Việt – nơi mà ý chí, trí tuệ và lòng nhân nghĩa luôn là nền tảng cho mọi vinh quang của lịch sử.
