Xa Lạ Trong Tôi của Orhan Pamuk là một tiểu thuyết sâu lắng và giàu tính suy tư, nơi câu chuyện đời thường của một con người bình dị trở thành lăng kính để soi chiếu những biến động lớn của xã hội Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại. Không chọn nhân vật trí thức hay nghệ sĩ như nhiều tác phẩm khác của mình, Pamuk đặt trung tâm vào Mevlut Karataş – một người bán boza rong trên đường phố Istanbul – để kể câu chuyện về sự thay đổi của thành phố, của thời đại và của chính bản ngã con người.
Mevlut sống một đời lặng lẽ, bền bỉ với công việc bán boza suốt nhiều thập kỷ. Qua bước chân của anh trên những con phố ngày càng biến dạng bởi đô thị hóa, người đọc chứng kiến Istanbul chuyển mình từ một thành phố truyền thống sang không gian hiện đại, xô bồ và phân hóa. Những khu nhà ổ chuột biến mất, các tòa chung cư mọc lên, giá trị cũ dần bị thay thế bởi logic của tiền bạc và quyền lực. Trong dòng chảy ấy, Mevlut vừa là người chứng kiến, vừa là kẻ lạc nhịp.
Nhan đề Xa Lạ Trong Tôi phản ánh trạng thái nội tâm xuyên suốt của nhân vật chính. Mevlut không hoàn toàn hiểu được chính mình, cũng không thật sự thuộc về thế giới xung quanh. Anh yêu, lấy vợ, làm cha, mưu sinh, nhưng luôn có cảm giác như đang sống bên lề cuộc đời của chính mình. Sự xa lạ ấy không bùng nổ thành khủng hoảng, mà tồn tại âm ỉ, dai dẳng, như một khoảng trống tinh thần không thể gọi tên.
Pamuk xây dựng câu chuyện bằng kết cấu đan xen nhiều giọng kể. Bên cạnh Mevlut là cả một mạng lưới nhân vật: họ hàng, bạn bè, người thân, mỗi người mang theo một góc nhìn khác về cùng một sự kiện. Chính sự đa thanh này khiến tiểu thuyết không chỉ là câu chuyện cá nhân, mà là bức tranh xã hội rộng lớn, nơi mỗi con người đều có lý lẽ riêng và đều bị cuốn vào những đổi thay vượt khỏi tầm kiểm soát.
Một chủ đề nổi bật của tác phẩm là mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại. Mevlut gắn bó với boza – một thức uống cổ truyền – như một cách níu giữ bản sắc giữa thành phố đang chạy quá nhanh. Nhưng sự bền bỉ ấy không được lý tưởng hóa. Pamuk không ca ngợi Mevlut như người hùng chống lại thời đại, mà khắc họa anh như một con người chấp nhận sống cùng mâu thuẫn, không thắng cũng không thua, chỉ tiếp tục tồn tại.
Văn phong của Orhan Pamuk trong Xa Lạ Trong Tôi trầm tĩnh, giàu chi tiết đời sống và thấm đẫm chất suy tư. Ông không đẩy cao kịch tính, mà để cảm xúc tích tụ dần qua những điều nhỏ nhặt: một con đường quen bị phá bỏ, một mối tình bắt đầu từ hiểu lầm, một buổi tối bán hàng trong mưa. Chính những chi tiết ấy tạo nên chiều sâu cho câu chuyện.
Xa Lạ Trong Tôi là cuốn tiểu thuyết về cảm giác lạc lõng rất con người trong một thế giới đổi thay không ngừng. Qua số phận Mevlut, Orhan Pamuk đặt ra câu hỏi âm thầm nhưng dai dẳng: khi thành phố, xã hội và các giá trị biến chuyển, con người phải làm gì để không đánh mất chính mình, hay liệu việc “xa lạ” ấy có phải là trạng thái tất yếu của đời sống hiện đại.
