Ý Nghĩa Mọi Thứ Trên Đời của Richard P. Feynman là một tác phẩm độc đáo, tập hợp những bài giảng, bài viết và suy tư của một trong những bộ óc lỗi lạc nhất thế kỷ XX. Khác với những công trình khoa học nặng tính hàn lâm, cuốn sách này đưa Feynman đến gần hơn với độc giả đại chúng, cho thấy ông không chỉ là nhà vật lý đoạt giải Nobel mà còn là một người kể chuyện hóm hỉnh, một triết gia thực tiễn, và một tâm hồn luôn chất chứa sự tò mò không ngừng về thế giới.
Tác phẩm được xây dựng từ nhiều mảnh ghép khác nhau – những bài phát biểu tại hội nghị, những trao đổi với sinh viên, những đoạn ghi chép cá nhân – nhưng lại gắn kết với nhau bằng sợi chỉ đỏ là khát vọng đi tìm “ý nghĩa” trong khoa học, trong đời sống, và trong chính sự tồn tại của con người. Feynman không đưa ra những định nghĩa triết học cứng nhắc. Thay vào đó, ông kể lại bằng giọng điệu giản dị, đôi khi trào lộng, khiến cho những vấn đề tưởng chừng vĩ mô trở nên dễ tiếp cận và gần gũi.
Một mảng quan trọng của cuốn sách là những suy ngẫm của Feynman về khoa học. Với ông, khoa học không chỉ là tập hợp công thức hay thí nghiệm khô khan, mà là cách con người tiếp cận sự thật, là niềm vui được khám phá cái chưa biết. Feynman thẳng thắn phê phán những cách tiếp cận hời hợt hoặc coi khoa học như công cụ quyền lực, đồng thời ông khuyến khích thái độ khiêm nhường, bởi càng tiến gần tới bản chất sự vật, ta càng thấy sự phức tạp và bao la của vũ trụ. Trong cách nhìn ấy, khoa học không cho ta “chân lý tuyệt đối”, nhưng lại mở ra một hành trình vô tận của câu hỏi và khám phá.
Không dừng lại ở khoa học, Feynman còn bàn về nghệ thuật, văn hóa, tôn giáo và giáo dục. Ông cho rằng khoa học và nghệ thuật không hề tách biệt; chúng bổ sung cho nhau, vì cả hai đều khởi nguồn từ trí tưởng tượng và sự rung động trước cái đẹp. Ông kể về niềm vui khi chơi nhạc, khi quan sát tranh vẽ, và khi ngắm nhìn thiên nhiên. Với Feynman, ý nghĩa của đời sống không đến từ việc “sở hữu chân lý cuối cùng”, mà từ chính hành động sống, trải nghiệm và thưởng thức.
Một điểm nổi bật khác trong Ý Nghĩa Mọi Thứ Trên Đời là thái độ trung thực đến tận cùng. Feynman không ngại thừa nhận những gì ông không biết, và coi sự “không biết” là động lực để tìm tòi. Ông nhấn mạnh rằng sự chắc chắn tuyệt đối thường là ảo tưởng, và chấp nhận sự bất định mới là nền tảng của trí tuệ. Tư tưởng này khiến cuốn sách trở thành lời nhắn gửi mạnh mẽ: hãy dám đặt câu hỏi, hãy chấp nhận hoài nghi, vì đó là con đường để lớn lên trong tri thức lẫn trong nhân cách.
Giọng văn của Feynman trong cuốn sách giàu sức truyền cảm. Ông có thể đang phân tích một khái niệm khoa học phức tạp, rồi ngay sau đó đột ngột chuyển sang một câu chuyện đời thường, với sự hóm hỉnh và dí dỏm đặc trưng. Nhờ vậy, độc giả không chỉ học được kiến thức mà còn cảm nhận được niềm vui và sự say mê toát ra từ một con người sống trọn vẹn với trí tò mò của mình.
Ý Nghĩa Mọi Thứ Trên Đời không cung cấp cho ta một đáp án duy nhất về “ý nghĩa” của cuộc sống. Thay vào đó, nó khơi gợi ta suy nghĩ, để mỗi người tự tìm thấy câu trả lời của riêng mình. Đọc Feynman, độc giả hiểu rằng chính sự tìm kiếm, chính quá trình không ngừng học hỏi và trải nghiệm, mới là ý nghĩa đích thực. Đây là cuốn sách không chỉ dành cho những ai yêu khoa học, mà cho tất cả những người khao khát hiểu hơn về thế giới và về chính bản thân.
