Zadig Hay Số Phận của François-Marie Arouet, thường được biết đến dưới bút danh Voltaire, là một trong những tác phẩm triết học mang tính châm biếm đặc sắc nhất của ông. Được viết vào thế kỷ XVIII, cuốn sách không chỉ là một tiểu thuyết triết học mà còn là tấm gương phản chiếu tinh thần Khai sáng, nơi lý trí, sự công bằng và khát vọng tự do được đặt trong mối tương quan với những nghịch lý và bất công của xã hội đương thời.
Nhân vật trung tâm của tác phẩm, Zadig, là một chàng trai thông minh, hiền hậu và ngay thẳng sống ở Babylon. Anh luôn khao khát tìm kiếm sự công lý, lẽ phải và một cuộc sống hạnh phúc. Tuy nhiên, con đường đời của Zadig lại liên tục vấp phải những nghịch cảnh oái oăm: từ tình yêu tan vỡ, những mối quan hệ phức tạp, đến sự hiểu lầm, bất công và biến cố chính trị. Mỗi sự kiện trong đời Zadig không chỉ mang tính tình huống, mà còn là phép thử đối với nhân sinh quan của anh, đồng thời tạo cơ hội để Voltaire gửi gắm những suy tư triết học về số phận, tự do ý chí và vai trò của lý trí trong việc giải quyết nghịch cảnh.
Điểm đặc sắc của Zadig Hay Số Phận nằm ở cách Voltaire vận dụng giọng văn châm biếm dí dỏm, nhẹ nhàng nhưng đầy sức nặng phê phán. Thông qua hành trình phiêu lưu của Zadig, tác giả khéo léo phơi bày sự phi lý của những định kiến xã hội, sự bất công trong luật pháp, sự lạm dụng quyền lực của giới cầm quyền và cả sự mong manh trong niềm tin tôn giáo. Mỗi câu chuyện nhỏ trong hành trình ấy đều trở thành một minh họa sống động cho triết lý: con người không thể hoàn toàn kiểm soát số phận, nhưng có thể lựa chọn cách ứng xử bằng trí tuệ và lòng nhân ái.
Một yếu tố đáng chú ý khác là sự giao thoa giữa yếu tố cổ tích, phiêu lưu và triết học. Voltaire xây dựng một thế giới tưởng tượng phong phú với những cung điện, sa mạc, vua chúa, pháp quan, phù thủy…, nhưng dưới lớp vỏ ấy lại là sự thật phũ phàng về đời sống con người. Zadig như một kẻ lữ hành triết học, bước qua từng chặng đường để rồi chiêm nghiệm rằng, hạnh phúc không nằm ở sự hoàn hảo tuyệt đối của cuộc đời, mà ở khả năng đón nhận nghịch cảnh và tìm thấy ý nghĩa trong những giới hạn mà số phận áp đặt.
Tác phẩm không chỉ đơn thuần là câu chuyện phiêu lưu mà còn là một bài học về nhân sinh. Qua đó, Voltaire khẳng định giá trị của lý trí và sự tỉnh thức, đồng thời khuyến khích con người thoát khỏi những xiềng xích vô hình của định kiến và mê tín. Zadig Hay Số Phận vì thế không chỉ phản ánh tư tưởng Khai sáng rực rỡ, mà còn mang tính phổ quát, vẫn còn nguyên giá trị đối với người đọc hôm nay trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa và tự do cho chính cuộc đời mình.
