Cội Rễ của Alex Haley là một trong những tác phẩm kinh điển của văn học Mỹ thế kỷ XX, ghi dấu ấn mạnh mẽ bởi tính chất vừa là tiểu thuyết, vừa là công trình lịch sử đầy tâm huyết. Cuốn sách tái hiện lại hành trình hơn hai trăm năm của một gia đình người Mỹ gốc Phi, bắt đầu từ chàng trai trẻ Kunta Kinte – người bị bắt cóc khỏi quê hương Gambia vào thế kỷ XVIII và đưa sang châu Mỹ như một nô lệ. Từ đây, bi kịch và cũng là khởi nguồn cho cả một dòng họ bắt đầu, gắn liền với những mất mát, đau khổ, nhưng đồng thời cũng tỏa sáng bởi sức mạnh của niềm tin và khát vọng sống.
Alex Haley, qua lối kể chuyện sống động và đầy chi tiết, đã dựng nên một bức tranh dữ dội về chế độ nô lệ tại Mỹ. Người đọc như bị cuốn vào những hành trình khổ ải, những trận đòn roi, sự chia cắt gia đình và cả sự khắc nghiệt của cuộc sống mà nô lệ phải chịu đựng. Thế nhưng, vượt lên trên tất cả, Cội Rễ không chỉ là bản cáo trạng đối với một hệ thống tàn bạo, mà còn là khúc ca về sức bền bỉ của tinh thần con người. Tinh thần ấy được truyền qua nhiều thế hệ, từ Kunta Kinte cho đến các hậu duệ, những người dần tìm được chỗ đứng, danh dự và tự do của mình trong xã hội Mỹ.
Tác phẩm có sức lay động mạnh mẽ bởi cách mà nó kết nối cá nhân với cộng đồng. Mỗi nhân vật đều không chỉ đại diện cho số phận riêng lẻ, mà còn là biểu tượng cho một thế hệ, cho cả một dân tộc phải chịu cảnh lưu đày nhưng không bao giờ mất đi niềm tin vào giá trị làm người. Kunta Kinte, với quyết tâm không bao giờ quên nguồn cội, chính là hình ảnh tượng trưng cho sự gắn bó bền chặt giữa ký ức và bản sắc. Ý nghĩa “cội rễ” trong tác phẩm không chỉ dừng lại ở huyết thống, mà còn mở rộng thành một lời nhắc nhở về nguồn gốc văn hóa, về sức mạnh của việc gìn giữ ký ức để làm nền tảng cho tương lai.
Điểm nổi bật nữa của Cội Rễ là sự kết hợp giữa tính hư cấu văn chương và tính xác thực của một công trình nghiên cứu. Alex Haley đã mất nhiều năm lần theo dấu vết lịch sử, từ những tư liệu gia đình đến các chuyến đi thực địa ở châu Phi, để viết nên câu chuyện này. Chính sự đan xen giữa sự thật và văn học đã tạo nên một tác phẩm không chỉ giàu cảm xúc mà còn có giá trị sử liệu to lớn, góp phần thay đổi cách người Mỹ nhìn nhận về quá khứ nô lệ của đất nước.
Được xuất bản lần đầu vào năm 1976, Cội Rễ nhanh chóng trở thành hiện tượng toàn cầu, giành giải Pulitzer và giải Sách Quốc gia Mỹ, đồng thời được chuyển thể thành loạt phim truyền hình nổi tiếng, chạm đến hàng triệu khán giả. Đến nay, tác phẩm vẫn giữ nguyên sức sống bởi thông điệp vượt thời gian: dù con người có bị chôn vùi dưới lớp đất của khổ đau, thì cội rễ vẫn âm thầm nuôi dưỡng sức mạnh để vươn lên, tìm lại tự do và phẩm giá.
