Căn Phòng Riêng của Virginia Woolf trong tủ sách Tinh Hoa Tri Thức là một trong những tiểu luận quan trọng và giàu ảnh hưởng nhất trong lịch sử văn học nữ quyền. Xuất bản năm 1929, tác phẩm không chỉ là lời biện hộ cho quyền sáng tạo của phụ nữ, mà còn là sự phản tư sâu sắc về mối quan hệ giữa giới tính, kinh tế, tri thức và nghệ thuật. Bằng giọng văn vừa nhẹ nhàng, vừa sắc bén, Woolf mở ra một không gian tư tưởng nơi người phụ nữ được quyền “có một căn phòng riêng và một chút tiền” – biểu tượng cho tự do vật chất và tinh thần cần thiết để sáng tạo.
Tác phẩm được khởi nguồn từ hai bài giảng Woolf đọc tại các trường đại học nữ ở Cambridge. Từ đó, bà phát triển thành một tiểu luận văn học kết hợp giữa tự sự, triết học và phê bình xã hội. Trong Căn Phòng Riêng, Woolf đặt câu hỏi vì sao lịch sử văn học hầu như chỉ ghi nhận tên tuổi nam giới, và vì sao phụ nữ – dù có năng khiếu và trí tuệ – lại hiếm khi được quyền viết ra thế giới của riêng mình. Câu trả lời của bà không nằm ở sự thiếu tài năng, mà ở điều kiện xã hội: phụ nữ bị tước quyền giáo dục, quyền sở hữu tài sản, và hơn hết, bị giam hãm trong những khuôn mẫu giới hạn của xã hội nam quyền.
Woolf sáng tạo nên hình tượng “Judith Shakespeare” – người em gái tưởng tượng của đại văn hào – để minh họa cho sự bất công ấy. Nếu Judith có tài năng như anh mình, cô vẫn sẽ không bao giờ có cơ hội được viết, bởi xã hội không cho phép phụ nữ được học hành, đi xa hay thể hiện bản thân. Từ đó, Woolf khẳng định: để viết văn, người phụ nữ cần hai điều kiện tối thiểu – tự do kinh tế và không gian riêng tư. “Căn phòng riêng” ở đây không chỉ là một nơi chốn vật lý, mà còn là biểu tượng cho sự độc lập của tâm hồn, cho quyền được suy nghĩ, mơ mộng và sáng tạo mà không bị chi phối bởi ánh nhìn của người khác.
Với ngòi bút tinh tế, Woolf không viết như một nhà đấu tranh chính trị, mà như một nghệ sĩ lặng lẽ soi chiếu sự thật bằng ánh sáng của lý trí và đồng cảm. Bà không hô hào chống đối, mà mời người đọc – cả nam lẫn nữ – cùng nhận ra rằng sự tự do tinh thần là điều kiện tiên quyết cho mọi sáng tạo. Ẩn sau vẻ bình thản của lời văn là sự mạnh mẽ của tư tưởng: Woolf tin rằng chỉ khi phụ nữ có thể viết bằng giọng nói riêng của mình, văn học mới thực sự trở nên toàn vẹn.
Căn Phòng Riêng là lời tuyên ngôn vượt thời đại, mở đường cho phong trào nữ quyền hiện đại và thay đổi cách nhân loại nhìn về sáng tạo nghệ thuật. Hơn một thế kỷ trôi qua, cuốn sách vẫn vang vọng như một lời nhắc dịu dàng mà kiên định: rằng mọi con người – dù là phụ nữ hay đàn ông – chỉ có thể thực sự sống và sáng tạo khi họ sở hữu một “căn phòng riêng” trong tâm hồn mình, nơi tự do được tôn trọng và trí tuệ được cất tiếng.
