Ngoại Giao Trung Quốc của Trương Thanh Mẫn, nằm trong bộ sách Nhân văn Trung Quốc, là một nghiên cứu toàn diện về lịch sử, tư tưởng và thực tiễn ngoại giao của Trung Hoa qua các thời kỳ. Tác phẩm không chỉ giúp người đọc hiểu được tiến trình hình thành của đường lối đối ngoại Trung Quốc, mà còn lý giải cách quốc gia này định vị mình trong trật tự thế giới – từ đế chế trung tâm cổ đại đến cường quốc hiện đại.
🇻🇳 Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam!
Trương Thanh Mẫn bắt đầu bằng việc truy nguyên cội rễ tư tưởng ngoại giao từ nền văn minh cổ đại. Trong thế giới quan truyền thống, Trung Hoa coi mình là “Thiên triều”, trung tâm của thiên hạ, nơi văn hóa và đạo lý lan tỏa đến các nước xung quanh. Tư tưởng ấy được thể hiện rõ trong chế độ “sách phong – triều cống”, một mô hình đối ngoại đặc sắc kết hợp giữa chính trị, lễ nghi và văn hóa. Các triều đại như Hán, Đường, Minh, Thanh đều duy trì trật tự ấy, trong đó Trung Quốc vừa thể hiện vị thế bá quyền mềm, vừa bảo vệ biên cương và ảnh hưởng khu vực bằng sức mạnh quân sự lẫn uy tín văn hóa.
Tác phẩm đi sâu vào các bước ngoặt trong lịch sử ngoại giao. Ở thời cổ – trung đại, các mối giao lưu với Tây Vực, Trung Á và Đông Nam Á không chỉ mang tính thương mại mà còn góp phần hình thành Con đường Tơ lụa – biểu tượng của sự giao thoa hòa bình giữa các nền văn minh. Tuy nhiên, sang thời cận đại, khi phương Tây tiến vào châu Á bằng súng đạn và hiệp ước bất bình đẳng, Trung Hoa buộc phải đối diện với cú sốc mất trung tâm. Trương Thanh Mẫn gọi đây là “cuộc khủng hoảng ngoại giao đầu tiên”, khi tư tưởng truyền thống không còn đủ sức ứng phó với thế giới quốc tế hiện đại.
Từ sau Cách mạng Tân Hợi, tác phẩm cho thấy sự thay đổi trong tư duy đối ngoại: Trung Quốc bắt đầu học hỏi mô hình quốc tế phương Tây, xây dựng cơ quan ngoại giao chuyên nghiệp, đồng thời khẳng định chủ quyền quốc gia trên nền tảng luật pháp hiện đại. Thế kỷ XX chứng kiến những giai đoạn đầy biến động – từ mối quan hệ phức tạp với Liên Xô, chính sách “một mặt hướng về phe xã hội chủ nghĩa” cho đến sự mở cửa mang tính bước ngoặt dưới thời Đặng Tiểu Bình.
Phần giữa cuốn sách đặc biệt tập trung vào triết lý ngoại giao hiện đại của Trung Quốc – nơi kết hợp giữa “tư tưởng hòa bình trỗi dậy” và “lợi ích quốc gia là tối thượng”. Trương Thanh Mẫn lý giải rằng, Trung Quốc ngày nay không chỉ theo đuổi vị thế cường quốc, mà còn tìm cách khẳng định mô hình phát triển đặc sắc, thông qua các sáng kiến như “Vành đai và Con đường” hay chính sách hợp tác Nam – Nam. Ông cũng dành nhiều phân tích cho các mối quan hệ song phương quan trọng – với Mỹ, Nga, Ấn Độ, ASEAN – cho thấy chiến lược mềm dẻo, linh hoạt nhưng kiên định trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia.
Phần cuối của Ngoại Giao Trung Quốc bàn đến những thách thức mới trong bối cảnh toàn cầu hóa, cạnh tranh địa chính trị và khủng hoảng môi trường. Trương Thanh Mẫn nhận định rằng, sức mạnh của ngoại giao Trung Quốc trong thế kỷ XXI không còn chỉ dựa vào kinh tế hay quân sự, mà nằm ở khả năng “kể câu chuyện Trung Hoa” – truyền đạt hình ảnh về một quốc gia phát triển nhưng tôn trọng đa dạng, hợp tác và cùng tồn tại.
Tác phẩm vừa là một nghiên cứu lịch sử công phu, vừa là bản phân tích chiến lược giàu chiều sâu. Với cách trình bày cân bằng giữa dữ kiện và tư tưởng, Ngoại Giao Trung Quốc giúp người đọc nhận ra logic nội tại trong chính sách đối ngoại của một nền văn minh cổ đại đang chuyển mình mạnh mẽ giữa trật tự thế giới mới.
