Bàn về chiến tranh (nguyên tác tiếng Đức: Vom Kriege) của Carl von Clausewitz là một trong những tác phẩm kinh điển nhất về nghệ thuật quân sự và lý luận chiến tranh trong lịch sử tư tưởng phương Tây. Viết vào đầu thế kỷ 19 và được xuất bản sau khi Clausewitz qua đời, cuốn sách không chỉ là sự kết tinh từ trải nghiệm thực tiễn của một vị tướng Phổ mà còn là một công trình lý luận có chiều sâu, đặt nền móng cho khoa học chiến lược hiện đại.
Carl von Clausewitz không nhìn chiến tranh chỉ như một loạt các trận đánh đơn thuần hay hành vi vũ lực đơn lẻ. Trái lại, ông xem chiến tranh là sự tiếp nối của chính trị bằng các phương tiện khác – một luận điểm nổi tiếng và gây nhiều tranh cãi: “Chiến tranh là sự tiếp tục của chính trị bằng những phương tiện khác.” Theo đó, chiến tranh không thể bị cô lập khỏi môi trường chính trị, xã hội và kinh tế trong đó nó nảy sinh. Đây là một trong những điểm phân biệt sâu sắc giữa Clausewitz với các nhà tư tưởng quân sự trước ông.
Cuốn sách đào sâu vào bản chất, lý do, cách thức và mục tiêu của chiến tranh. Clausewitz chia các yếu tố của chiến tranh thành ba mặt: cảm xúc (thể hiện qua lòng hận thù và tinh thần chiến đấu), sự ngẫu nhiên (trong chiến thuật và tình huống bất ngờ), và tính hợp lý (qua mục tiêu chính trị). Ông xem đây là “tam giác kỳ diệu” tạo nên thực chất chiến tranh. Cách tiếp cận này cho phép người đọc nhận thức chiến tranh không chỉ như một hành động thuần túy kỹ thuật, mà còn là một hiện tượng phức tạp, đầy biến động và liên tục bị chi phối bởi con người và thời thế.
Một điểm đáng chú ý khác là sự phân biệt giữa “chiến tranh tuyệt đối” và “chiến tranh thực tế”. Clausewitz lý giải rằng trong lý tưởng, chiến tranh có thể diễn ra đến mức tận diệt, nhưng trong thực tế, nó luôn bị ràng buộc bởi những giới hạn chính trị, đạo đức và năng lực. Do đó, hiểu và sử dụng chiến tranh như một công cụ phải gắn liền với sự khôn ngoan chiến lược, thấu hiểu bản chất của đối phương, và cân nhắc giữa mục tiêu và cái giá phải trả.
Bàn về chiến tranh không phải là một cuốn cẩm nang hướng dẫn cách đánh trận, mà là tác phẩm phản tư sâu sắc về xung đột vũ trang, nơi Clausewitz không ngừng nhấn mạnh vai trò của trí tuệ, trực giác, lòng dũng cảm và khả năng thích ứng trong điều kiện bất định. Những tư tưởng trong sách đã ảnh hưởng lớn đến giới lãnh đạo quân sự và chính trị từ thế kỷ 19 đến nay, từ chiến tranh Napoleon cho đến các chiến lược hiện đại thời chiến tranh Lạnh và xung đột phi đối xứng.
Với văn phong triết học, lý luận sắc bén và kinh nghiệm thực tiễn phong phú, Bàn về chiến tranh là tác phẩm không thể bỏ qua cho bất kỳ ai muốn hiểu sâu về bản chất xung đột, chiến lược và mối quan hệ giữa chiến tranh và chính trị.
