Bằng Chứng của Agota Kristof là tập thứ hai trong bộ ba tiểu thuyết nổi tiếng, tiếp nối Cuốn Sổ Lớn nhưng lại mở ra một chiều không gian mới, vừa gắn kết vừa đầy mâu thuẫn. Nếu phần đầu tiên gây ám ảnh bởi giọng kể lạnh lùng và sự tàn nhẫn trong cách những đứa trẻ sinh đôi đối diện chiến tranh, thì ở Bằng Chứng, Agota Kristof đi sâu hơn vào sự phức tạp của ký ức, danh tính và ranh giới mong manh giữa thực và ảo.
Nhân vật trung tâm của Bằng Chứng là Lucas, một trong hai anh em sinh đôi, nay sống một mình sau khi chiến tranh kết thúc. Anh lang thang trong một thành phố hoang tàn, chứng kiến đời sống nghèo khổ, những số phận bị hủy hoại và cả sự thống trị tàn nhẫn của chế độ độc tài. Lucas trở thành một kẻ quan sát, một nhân chứng bất đắc dĩ, người lưu giữ và kể lại những “bằng chứng” về hiện thực khắc nghiệt quanh mình.
Điều đặc biệt ở cuốn tiểu thuyết này là cách Agota Kristof tiếp tục chơi đùa với sự thật và trí nhớ. Những gì được ghi lại, được gọi là “bằng chứng”, lại không chắc chắn mang tính xác thực. Người đọc không ngừng bị đặt vào thế nghi ngờ: đâu là sự thật, đâu chỉ là tưởng tượng hay sự bóp méo của ký ức? Việc Klaus – người anh em sinh đôi – có thực sự tồn tại hay chỉ là sản phẩm của tâm trí Lucas cũng trở thành một câu hỏi lơ lửng. Chính sự nhập nhằng này đã biến Bằng Chứng thành một tác phẩm vừa hiện thực, vừa siêu thực, đẩy độc giả vào hành trình suy tư không hồi kết.
Văn phong của Kristof trong Bằng Chứng vẫn ngắn gọn, khô khốc nhưng đầy ám ảnh. Mỗi câu chữ như một nhát cắt, để lộ sự trống rỗng, cô đơn và tuyệt vọng của nhân vật. Nếu Cuốn Sổ Lớn còn có phần “khách quan” khi hai đứa trẻ ghi chép một cách vô cảm, thì ở Bằng Chứng, sự cô độc và những dằn vặt nội tâm của Lucas lại khiến người đọc cảm nhận rõ hơn nỗi đau con người.
Bằng Chứng không chỉ là phần tiếp theo của Cuốn Sổ Lớn, mà còn là một biến thể khác, như một mảnh ghép mới trong trò chơi của tác giả về ký ức, sự thật và bản ngã. Đây là một tiểu thuyết đòi hỏi độc giả phải kiên nhẫn và sẵn sàng đối diện với những mâu thuẫn không có lời giải, bởi chính sự mơ hồ, không chắc chắn ấy mới là trọng tâm mà Agota Kristof muốn khắc họa.
Với Bằng Chứng, Agota Kristof không chỉ tiếp tục mở rộng thế giới tăm tối của mình mà còn đi sâu vào bản chất của việc tồn tại: làm sao để con người duy trì niềm tin, ký ức và nhân tính trong một thế giới mà mọi thứ đều có thể bị bóp méo hoặc xóa nhòa. Đây là tác phẩm đầy ám ảnh, tiếp tục khẳng định tài năng độc đáo của bà trong việc khắc họa những bi kịch nhân sinh.
