Cao Lương Đỏ của Mạc Ngôn là một trong những tiểu thuyết quan trọng bậc nhất đưa tên tuổi ông lên hàng đầu văn đàn Trung Quốc đương đại và góp phần giúp ông giành giải Nobel Văn chương năm 2012. Tác phẩm không chỉ là một thiên trường ca về lịch sử và con người nông thôn Trung Quốc trong những năm tháng chiến tranh, mà còn là bức tranh hùng vĩ, dữ dội và ám ảnh về sức sống mãnh liệt của dân tộc.
Bối cảnh của Cao Lương Đỏ diễn ra chủ yếu ở vùng nông thôn Cao Mật, nơi những cánh đồng cao lương trải dài vô tận vừa là không gian sinh tồn, vừa là chứng nhân cho bao biến cố lịch sử. Câu chuyện được kể qua lời của một người cháu, hồi tưởng về cuộc đời của ông bà mình trong những năm tháng kháng chiến chống Nhật. Chính cách kể chuyện nhiều lớp, đan xen giữa hiện thực và ký ức, đã tạo nên một giọng văn vừa thấm đẫm chất sử thi, vừa mang màu sắc huyền thoại.
Trung tâm tác phẩm là hình ảnh người bà – một phụ nữ mạnh mẽ, táo bạo, dám yêu, dám sống và dám thách thức định kiến. Bà kết duyên với một người đàn ông gan góc, sau trở thành thủ lĩnh nông dân lãnh đạo dân làng vùng lên chống lại quân xâm lược. Tình yêu của họ dữ dội và mãnh liệt như chính cánh đồng cao lương, vừa tràn đầy sức sống vừa phảng phất mùi máu và bạo lực. Qua mối tình ấy, Mạc Ngôn khắc họa sức mạnh tiềm ẩn của con người trong nghịch cảnh, cũng như vẻ đẹp hoang dại, nguyên sơ của tình cảm và bản năng.
Cao lương trong tiểu thuyết là biểu tượng đa tầng. Nó là thức ăn, rượu, là sự sống nuôi dưỡng con người; nhưng cũng là nơi máu đổ, nơi xác người ngã xuống trong chiến tranh. Những cánh đồng đỏ rực không chỉ gợi nên vẻ đẹp trữ tình, mà còn nhuốm màu bi tráng, trở thành phông nền cho bi kịch cá nhân và tập thể.
Mạc Ngôn đã sử dụng lối viết hiện thực huyền ảo, vừa tả thực trần trụi vừa thấm đẫm chất thơ. Ông không ngần ngại khắc họa bạo lực, chết chóc, những dục vọng bản năng, nhưng tất cả được hòa quyện trong một dòng chảy ngôn ngữ mạnh mẽ, gợi mở chiều sâu nhân sinh. Sự pha trộn giữa huyền thoại và hiện thực, giữa cái đẹp và cái tàn nhẫn, đã khiến tác phẩm vừa chân thực vừa mang tính biểu tượng cao.
Cao Lương Đỏ không chỉ là câu chuyện về một gia đình hay một làng quê, mà còn là bản anh hùng ca của cả một dân tộc trong cơn sóng dữ lịch sử. Nó phơi bày sự tàn khốc của chiến tranh, nhưng đồng thời tôn vinh tinh thần bất khuất, tình yêu và khát vọng sống mãnh liệt. Chính điều này đã khiến tác phẩm trở thành một cột mốc quan trọng trong văn học Trung Quốc hiện đại và gây tiếng vang mạnh mẽ trên văn đàn thế giới.
