Đàn Hương Hình của Mạc Ngôn là một trong những tiểu thuyết vĩ đại và dữ dội nhất của văn học Trung Quốc hiện đại, nơi bi kịch lịch sử, huyền thoại dân gian và nỗi ám ảnh về thân phận con người hòa quyện trong một bản hợp tấu máu, nước mắt và âm nhạc. Với bút lực điêu luyện, Mạc Ngôn tái hiện một giai đoạn đen tối của thời phong kiến cuối thế kỷ XIX, khi những cuộc khởi nghĩa nông dân bị đàn áp tàn khốc, và hình phạt “đàn hương hình” trở thành biểu tượng ghê rợn cho sự hủy diệt cả thể xác lẫn linh hồn.
Câu chuyện xoay quanh người anh hùng dân gian Tôn Bính – một thủ lĩnh khởi nghĩa chống lại ách áp bức của triều đình nhà Thanh. Nhưng điều khiến tác phẩm vượt lên khỏi giới hạn của một tiểu thuyết lịch sử lại nằm ở cách Mạc Ngôn tiếp cận con người trong bi kịch: Tôn Bính không chỉ là người anh hùng của dân chúng mà còn là kẻ bị chính niềm tin và tình yêu phản bội. Đối diện với ông là người bạn, người đồng hương Triệu Giáp Lỗ – kẻ phản bội, kẻ chịu trách nhiệm cho cái chết kinh hoàng của Tôn Bính bằng cực hình đàn hương.
Từ đây, Mạc Ngôn dẫn dắt người đọc đi qua những tầng sâu của tâm lý và bản năng con người – nơi tình yêu, hận thù, danh dự và dục vọng đan xen, tạo nên một thế giới vừa kỳ ảo vừa tàn bạo. Giọng kể trong Đàn Hương Hình mang tính sử thi nhưng cũng thấm đẫm màu sắc bi kịch. Tác phẩm mở ra một khung cảnh choáng ngợp – những cuộc khởi nghĩa nông dân, những phiên xử đẫm máu, những lễ hội dân gian rực rỡ mà u ám. Tất cả như một bức tranh vừa sống động vừa ma quái, thể hiện cái nhìn đầy mâu thuẫn của Mạc Ngôn về lịch sử: con người nhỏ bé luôn bị nghiền nát trong bánh xe của quyền lực và số phận.
Hình phạt “đàn hương hình” – một sáng tạo văn học đầy ám ảnh – không chỉ là cực hình về thể xác, mà là biểu tượng cho sự tra tấn tinh thần, nơi cái đẹp và cái ác cùng tồn tại. Dưới ngòi bút Mạc Ngôn, nỗi đau được miêu tả bằng ngôn ngữ hoa mỹ, trữ tình đến mức khiến người đọc rùng mình. Âm thanh của cây đàn hương – thứ nhạc cụ tạo ra từ chính thân thể người bị hành hình – vang lên như khúc bi ca về thân phận, về sự bất tử của tinh thần giữa tận cùng đau khổ.
Đàn Hương Hình không chỉ là một tác phẩm phản ánh sự tàn khốc của lịch sử, mà còn là lời chiêm nghiệm về bản chất con người – nơi cái thiện và cái ác cùng sinh ra từ khát vọng sống. Với tiểu thuyết này, Mạc Ngôn không chỉ khẳng định vị thế của mình như một nhà văn hiện thực huyền ảo hàng đầu Trung Quốc, mà còn mở rộng biên giới của nghệ thuật kể chuyện, nơi ngôn từ vừa là con dao giải phẫu tâm hồn, vừa là lời cầu nguyện cho sự giải thoát.
Đây là một tác phẩm dữ dội, thấm đẫm mùi hương và máu, buộc người đọc phải đối diện với câu hỏi: liệu cái đẹp có thể tồn tại trong nỗi thống khổ, và liệu nhân tính có thể được cứu rỗi giữa địa ngục trần gian.
