Lão Tử Đạo Đức Kinh do Nguyễn Duy Cần biên soạn và luận giải là một công trình mang giá trị đặc biệt, không chỉ ở khía cạnh học thuật mà còn ở chiều sâu triết lý sống. Trong tác phẩm này, Nguyễn Duy Cần – một học giả am hiểu cả Đông lẫn Tây – đã mang đến cho người đọc một cách tiếp cận mới mẻ, mạch lạc và gần gũi đối với tác phẩm kinh điển của triết học Trung Hoa cổ đại, vốn nổi tiếng là thâm sâu và khó nắm bắt.
Đạo Đức Kinh của Lão Tử, như tên gọi, là cuốn sách nói về “Đạo” – con đường vận hành của vũ trụ và nhân sinh, và “Đức” – cách con người hòa hợp với Đạo ấy để sống thuận tự nhiên, an nhiên và trí tuệ. Nguyễn Duy Cần trong phần chú giải đã không chỉ dịch lại từng câu từng chữ, mà còn cố gắng diễn giải tinh thần ẩn sau ngôn từ, giúp người đọc hiểu rõ hơn ý nghĩa của những khái niệm then chốt như “vô vi”, “hữu vô”, “nhu thắng cương”, hay “tri túc”. Ông cho rằng, để hiểu Lão Tử, không thể dùng lý trí thuần túy mà phải cảm nhận bằng trực giác – bởi Đạo không thể diễn tả trọn vẹn bằng lời, chỉ có thể sống và trải nghiệm.
Trong Lão Tử Đạo Đức Kinh, Nguyễn Duy Cần thể hiện sự tôn kính sâu sắc đối với tinh thần “vô vi nhi vô bất vi” – làm mà như không làm, để vạn vật tự nhiên vận hành theo quy luật của nó. Ông nhận thấy rằng tư tưởng của Lão Tử không hề bi quan hay tiêu cực như nhiều người từng hiểu lầm, mà chứa đựng trí tuệ siêu việt về sự quân bình, về cách con người có thể đạt đến tự do nội tâm bằng việc buông bỏ cái tôi và những ràng buộc của dục vọng. Với ông, Lão học không phải là triết học của sự trốn đời, mà là triết học của sự an nhiên giữa cuộc đời.
Điểm nổi bật trong bản luận giải của Nguyễn Duy Cần là sự kết hợp hài hòa giữa văn phong triết lý và ngôn ngữ Việt tinh tế. Ông không cố gắng “tây phương hóa” tư tưởng Lão Tử, mà tìm cách diễn dịch bằng tinh thần của văn hóa Việt – nhẹ nhàng, sâu lắng và đầy minh triết dân gian. Những đoạn chú giải của ông giúp người đọc nhận ra rằng Đạo Đức Kinhkhông phải là một cuốn kinh xa vời, mà là một cẩm nang sống – dạy ta biết sống giản dị, biết tri túc, biết thuận theo lẽ tự nhiên để giữ tâm bình thản giữa đời bất ổn.
Tác phẩm Lão Tử Đạo Đức Kinh qua lời bình của Nguyễn Duy Cần là sự gặp gỡ giữa hai bậc minh triết – một Lão Tử của cổ đại và một Nguyễn Duy Cần của hiện đại – cùng hướng đến một chân lý chung: sự an hòa chỉ đến khi con người biết sống thuận đạo, không cưỡng cầu, không tranh chấp, không bị cái “ngã” chi phối. Cuốn sách vì thế không chỉ là bản luận giải, mà còn là lời dẫn đường tinh tế cho những ai đang kiếm tìm sự tĩnh tại và trí tuệ trong tâm hồn.
