Mùa Lá Rụng Trong Vườn là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà văn Ma Văn Kháng, được xem là cột mốc đáng nhớ trong văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Với ngòi bút tinh tế, sâu sắc và đầy chất nhân văn, ông đã khắc họa một cách chân thực bức tranh xã hội sau chiến tranh qua số phận của một gia đình trí thức giữa những biến động của thời cuộc và đời sống thường nhật.
Bối cảnh của tiểu thuyết là Hà Nội những năm sau ngày đất nước thống nhất, khi xã hội bước vào giai đoạn chuyển mình nhiều khó khăn và thử thách. Câu chuyện xoay quanh gia đình ông Bằng – một gia đình trí thức nề nếp, từng sống trong khu tập thể và luôn gìn giữ giá trị đạo đức truyền thống. Tuy nhiên, dòng chảy của thời cuộc và sự thay đổi trong tư duy thế hệ trẻ khiến những mâu thuẫn trong gia đình dần lộ rõ. Mỗi người con trong gia đình ông Bằng đại diện cho một kiểu người, một thái độ sống, một hướng đi khác nhau trong bối cảnh đất nước đang chuyển đổi.
Điều làm nên sức sống và chiều sâu của Mùa Lá Rụng Trong Vườn chính là sự đối thoại giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và hiện đại, giữa lý tưởng và hiện thực. Ma Văn Kháng không áp đặt quan điểm, mà để các nhân vật tự bộc lộ qua hành vi, lời nói và lựa chọn sống. Từ đó, người đọc nhận ra sự phức tạp của con người – không ai hoàn hảo, nhưng ai cũng có lý do cho cách sống của mình.
Ông Bằng hiện lên như một biểu tượng của thế hệ cũ, với niềm tin sâu sắc vào đạo lý, vào trí tuệ và nhân cách làm người. Tuy nhiên, chính sự kiên định ấy đôi khi khiến ông trở nên lạc lõng giữa những thay đổi chóng mặt của xã hội. Trong khi đó, các con của ông lại đi theo những hướng khác nhau: có người rơi vào thực dụng, có người đi tìm lý tưởng riêng, có người buông xuôi… Những mâu thuẫn âm ỉ ấy khiến gia đình không còn là mái ấm lý tưởng như trước, mà trở thành nơi chứa đựng những dằn vặt, va chạm và tan vỡ – như chính hình ảnh “mùa lá rụng”.
Với Mùa Lá Rụng Trong Vườn, Ma Văn Kháng đã cho thấy tài năng trong việc khắc họa tâm lý nhân vật và xây dựng không khí nội tâm lặng lẽ nhưng dữ dội. Tác phẩm mang đến cho người đọc cảm giác xót xa, tiếc nuối nhưng cũng đầy trăn trở về các giá trị đạo đức truyền thống trong một xã hội đang đổi thay nhanh chóng.
Cuốn tiểu thuyết không chỉ là câu chuyện về một gia đình, mà là tấm gương phản chiếu xã hội đô thị Việt Nam sau chiến tranh, đầy biến động và day dứt. Đọc Mùa Lá Rụng Trong Vườn là một trải nghiệm giàu cảm xúc, giúp ta hiểu sâu hơn về con người, xã hội và giá trị của tình thân – thứ dễ dàng phai nhạt nếu không được gìn giữ bằng yêu thương và sự thấu hiểu.
