Thời Thơ Ngây của Edith Wharton mở ra một không gian xã hội thượng lưu New York cuối thế kỷ XIX, nơi những quy tắc bất thành văn, những phép tắc khắt khe và kỳ vọng giai cấp chi phối từng quyết định, từng ánh nhìn và cả đời sống nội tâm của con người. Tác phẩm xoay quanh Newland Archer, chàng luật sư trẻ xuất thân từ tầng lớp quyền lực, người tưởng như đã nắm chắc tương lai của mình bằng một cuộc hôn nhân lý tưởng với May Welland. May là hiện thân của sự hoàn hảo theo tiêu chuẩn xã hội: trong sáng, ngoan ngoãn, thanh lịch và luôn hành xử đúng khuôn phép. Với Newland, mọi thứ dường như đã được định sẵn để phù hợp với những chuẩn mực mà gia đình và giới thượng lưu mong đợi.
Sự xuất hiện của Ellen Olenska – người chị họ của May – khiến trật tự tưởng chừng cố định ấy bắt đầu lung lay. Ellen trở về New York sau cuộc hôn nhân tan vỡ với một quý tộc châu Âu, và chính điều đó đặt cô ra ngoài vòng chấp nhận của xã hội. Thế nhưng, Ellen lại mang trong mình khí chất tự do, sự độc lập trong suy nghĩ và một cách sống không chịu bị bó buộc bởi lễ nghi. Sự khác biệt của cô làm Newland bối rối, bởi cô chạm vào những vùng cảm xúc mà anh chưa từng đối diện: khao khát một đời sống chân thật, bớt đi những lớp vỏ lễ nghĩa mà anh vốn coi là tất yếu.
Câu chuyện phát triển theo những rung động âm thầm nhưng mãnh liệt giữa Newland và Ellen. Cả hai đều cảm nhận rõ sự hấp dẫn lẫn nhau, song họ lại bị vây quanh bởi vô vàn sợi dây vô hình: danh dự gia đình, cái nhìn của xã hội, sự kỳ vọng của người thân và đặc biệt là nhân cách hiền hòa nhưng kiên định của May. Newland bị giằng xé giữa khát vọng cá nhân và nghĩa vụ xã hội, còn Ellen – người hiểu mình bị coi là bất thường – lại không muốn phá vỡ những điều ràng buộc quanh Newland. Những khoảnh khắc gần nhau của họ luôn nhuốm sự chua chát: cảm xúc càng thật bao nhiêu, giới hạn càng hiện rõ bấy nhiêu.
Edith Wharton khắc họa New York thời kỳ ấy bằng những chi tiết tinh tế: những buổi dạ tiệc, bữa tối gia đình, các nghi thức giao tiếp và cả những cuộc trò chuyện tưởng như lịch thiệp nhưng luôn ẩn chứa sự giám sát, phán xét. Tầng lớp thượng lưu hiện lên như một mạng lưới dày đặc, nơi mỗi cá nhân phải hy sinh phần lớn khát vọng riêng để duy trì trật tự vốn được xem là bất biến. Trong bối cảnh đó, Newland và Ellen không chỉ là hai con người yêu nhau mà còn là hai cá thể đấu tranh với chính môi trường đã nuôi dưỡng họ.
Thời Thơ Ngây không tạo ra những bi kịch kịch tính mà để bi kịch tự bộc lộ qua những điều không thể nói, những lựa chọn bị chất nặng bằng sự hy sinh thầm lặng. Tác phẩm chạm vào cảm giác tiếc nuối của những ước mơ dang dở, đồng thời làm nổi bật tấn bi kịch tinh thần của một thời đại mà con người buộc phải sống theo chuẩn mực hơn là theo trái tim mình. Đây là câu chuyện về sự trưởng thành trong nhận thức, về cái giá của việc tuân phục xã hội và về nỗi đau lặng lẽ của những điều không bao giờ thành hình.
