Vấn Đề Là Ở Chỗ (The Heart Of The Matter) của Graham Greene là một tiểu thuyết tâm lý – đạo đức nặng nề và u ám, nơi bi kịch không đến từ những biến cố giật gân, mà từ sự mệt mỏi tinh thần của một con người đã sống quá lâu trong nghi ngờ, tội lỗi và trách nhiệm. Đây là tác phẩm tiêu biểu cho giai đoạn chín muồi trong văn chương Graham Greene, khi ông không còn tìm kiếm kịch tính bên ngoài, mà đào sâu vào sự giằng xé nội tâm của con người hiện đại.
Nhân vật trung tâm của câu chuyện là Arthur Rowe, một quan chức cao cấp trong ngành tình báo Anh. Ở bề ngoài, Rowe là hình mẫu của sự tận tụy và kỷ luật, một người đã dành cả đời cho công việc bí mật và lòng trung thành với nhà nước. Nhưng phía sau vẻ ngoài lạnh lùng ấy là một con người kiệt quệ, mang theo cảm giác tội lỗi kéo dài từ quá khứ. Trong thời chiến, Rowe từng đưa ra những quyết định khiến nhiều người vô tội thiệt mạng, và dù chiến tranh đã kết thúc, gánh nặng ấy vẫn không buông tha ông.
Cuộc sống cá nhân của Rowe gần như trống rỗng. Ông sống một mình, không gia đình, không bạn bè thân thiết, và quen với sự cô lập như một trạng thái tồn tại bình thường. Mọi thứ bắt đầu thay đổi khi Rowe nảy sinh tình cảm với Sarah Miles, một người phụ nữ trẻ hơn ông nhiều, có đời sống tình cảm phức tạp và một mối liên hệ nguy hiểm với thế giới gián điệp. Tình yêu này không mang màu sắc cứu rỗi; ngược lại, nó đẩy Rowe vào tình thế khó xử hơn, khi ông phải lựa chọn giữa trách nhiệm nghề nghiệp và khát vọng cá nhân muộn màng.
Graham Greene xây dựng Rowe như một con người luôn tự chất vấn chính mình. “Vấn đề” trong nhan đề không phải là một bí mật tình báo cụ thể, mà là câu hỏi cốt lõi: một người đã gây ra cái ác nhân danh bổn phận có còn quyền mưu cầu hạnh phúc hay không. Rowe tin rằng mình không xứng đáng được tha thứ, và chính niềm tin ấy khiến ông liên tục đưa ra những lựa chọn dẫn đến tự hủy hoại. Ông không chạy trốn cái ác, mà dường như tìm cách duy trì nó như một hình phạt dành cho bản thân.
Các nhân vật xung quanh Rowe không được xây dựng để làm đối trọng rõ rệt, mà phản chiếu những khả năng sống khác nhau. Sarah đại diện cho sự sống bản năng, hỗn loạn và thiếu ổn định, trong khi bộ máy tình báo tượng trưng cho một hệ thống lạnh lùng, nơi đạo đức cá nhân bị hòa tan vào lợi ích chung. Giữa hai thế giới ấy, Rowe không thuộc hẳn về bên nào, và chính sự lạc lõng đó tạo nên bi kịch âm thầm của nhân vật.
Văn phong của Graham Greene trong Vấn Đề Là Ở Chỗ tiết chế, khô khan và giàu tính suy tư. Không có cao trào bùng nổ, không có lời giải thoát rõ ràng. Mọi căng thẳng đều được dồn nén trong những cuộc đối thoại ngắn, những suy nghĩ rời rạc và những hành động nhỏ nhưng mang ý nghĩa quyết định. Cảm giác bao trùm cuốn sách là sự u ám kéo dài, như một trạng thái tinh thần không lối thoát.
Đây là một tiểu thuyết không dễ đọc, nhưng rất đáng đọc với những ai quan tâm đến câu hỏi về trách nhiệm, tội lỗi và khả năng chuộc lỗi của con người. Vấn Đề Là Ở Chỗ cho thấy Graham Greene ở phong độ cao nhất khi ông không kể chuyện để giải trí, mà để buộc người đọc đối diện với những vùng xám đạo đức mà không ai có thể đứng ngoài.
