Chúng Tôi Ăn Rừng của Georges Condominas là một công trình dân tộc học kinh điển, ghi lại hành trình sống – nghiên cứu của tác giả tại buôn Sar Luk của người Mnông Gar ở Tây Nguyên trong những năm 1950. Tác phẩm không chỉ mô tả sinh hoạt thường ngày của một cộng đồng bản địa ít người biết đến vào thời điểm đó, mà còn mở ra một thế giới quan độc đáo, nơi con người và rừng núi gắn bó trong mối quan hệ thiêng liêng, bền chặt và không thể tách rời. Bằng giọng văn quan sát giàu chi tiết và sự tôn trọng sâu sắc dành cho văn hóa bản địa, Condominas đã lưu giữ một kho tư liệu vô giá về đời sống Tây Nguyên trước khi nhiều biến động lịch sử xảy ra.
Điểm khởi đầu của Chúng Tôi Ăn Rừng là chuyến đi của chính tác giả vào vùng đất xa xôi, nơi ông hòa mình hoàn toàn vào nhịp sống của người Mnông Gar. Ông ở chung, ăn chung, làm việc cùng họ để thấu hiểu những quy tắc văn hóa ẩn sâu dưới bề mặt đời sống thường ngày. Qua đó, độc giả có cơ hội tiếp cận một Tây Nguyên gần gũi nhưng đầy bí ẩn: những ngôi nhà dài dựng trên cột, bếp lửa luôn đỏ rực, những câu chuyện truyền từ đời này sang đời khác, nghi lễ vòng đời, luật tục và ý niệm của người Mnông về thế giới tự nhiên.
Nhân vật trung tâm không phải một cá nhân, mà là cả cộng đồng cùng hệ thống niềm tin của họ. Đối với người Mnông Gar, rừng không chỉ là nơi kiếm sống mà còn là cội nguồn, là thế giới của các vị thần, nơi chứa đựng linh hồn tổ tiên và những sức mạnh vô hình chi phối vận mệnh con người. Cụm từ “ăn rừng” không hàm nghĩa khai thác hay tàn phá, mà diễn tả mối quan hệ cộng sinh bền vững: con người sống nhờ rừng, nhưng đồng thời phải tuân thủ những luật lệ bất thành văn để bảo vệ và tôn trọng rừng. Condominas mô tả rõ điều này thông qua các tập tục săn bắt, canh tác, chọn đất dựng nhà, lễ cúng thần linh và cách người Mnông nhìn nhận sự cân bằng giữa con người với thiên nhiên.
Một trong những điểm nổi bật của tác phẩm là khả năng mô tả chi tiết các sự kiện thường ngày, biến chúng thành những lát cắt văn hóa giàu sức sống. Từ cảnh mọi người cùng nhau lên rẫy, những cuộc săn tập thể, lễ hội với tiếng cồng chiêng vang vọng cho đến bữa cơm chung bên bếp lửa, tất cả đều tái hiện bức tranh Tây Nguyên sinh động và chân thực. Qua đó, độc giả thấy rõ tính cộng đồng cao, sự gắn kết giữa các thành viên và vai trò của truyền thống trong việc duy trì bản sắc.
Không chỉ ghi chép mô tả, Condominas còn cho thấy sự chuyển động của xã hội bản địa trước những luồng ảnh hưởng bên ngoài. Một cộng đồng tưởng chừng biệt lập vẫn bị tác động bởi biến đổi kinh tế, chiến tranh và sự giao thoa văn hóa. Tác phẩm vì vậy mang giá trị như một khoảnh khắc được “đóng băng” của một thế giới đang đứng trước ngưỡng thay đổi.
Chúng Tôi Ăn Rừng là một trong những tác phẩm dân tộc học hiếm hoi vừa có giá trị học thuật sâu sắc, vừa giàu chất văn chương. Sự gần gũi, cảm thông và thái độ nhân bản của Georges Condominas khiến cuốn sách trở thành cầu nối để độc giả hiện đại hiểu hơn về văn hóa Tây Nguyên cùng cách người Mnông Gar nhìn nhận thế giới. Đây là một lựa chọn giá trị cho những ai yêu thích nhân học, lịch sử văn hóa và muốn khám phá chiều sâu của những nền văn minh bản địa.
